Jaarlijkse praktijkdag ‘Autisme en ADHD’

Spannend …rijles! We verkennen hoe je stress en spanning kunt herkennen. Wat zie je bij de leerlingen, wat zie je niet? We brengen visueel in kaart wat jullie in de praktijk tegenkomen en wat we uit de verhalen rond stress en spanning bij mensen met autisme, adhd, add, de neurodiverse mensen weten.
We kijken ook hoe die signalen bij ons zelf werken en vertrekken vanuit de gezamenlijkheid om zo te komen tot ideeën en werkbare manieren voor in de rijles.

Instructie geven kan op veel verschillende manieren. Voor het lesgeven tijdens de rijles zijn er uitdagingen in de communicatie en in de context.
Welke vormen van instructie en communicatie kunnen we inzetten bij en tijdens de les? Hoe kun je afstemmen op verschillende manieren van informatieverwerking?
Aan de hand van praktische oefeningen en jullie ervaringen in de praktijk verkennen we de verschillende mogelijkheden.
Hands on…het stuur dat dan weer wel!

Autisme belevings circuit – door Autismesteunpunt in Eindhoven

Het AutismeBelevingsCircuit laat u door “autistische ervaringen” meemaken hoe het is om met autisme te leven. Probeer je eens een voorstelling te maken van wat het betekent om een autismespectrumstoornis te hebben.
Je kunt erover lezen en leren, gesprekken voeren , maar ervaren is een
andere manier.

Doel
Door het AutismeBelevingsCircuit (ABC-Circuit) leer je autisme kennen en ervaren.

Inhoud
Het ABC-Circuit laat je door “autistische ervaringen” voelen hoe het is om met autisme te leven. Probeer je eens een voorstelling te maken van wat het betekent om een autismespectrumstoornis te hebben. Je kunt erover lezen en leren, gesprekken voeren, maar ervaren is een andere manier.

Deze workshop is een actief en zeer toegankelijk dagdeel vol ervaringen. Het circuit bestaat uit een aantal opdrachten en werkvormen die je gaat uitvoeren. Er zijn doe-opdrachten en zintuigelijke ervaringen. Eén van onze medewerkers leidt je door het circuit heen en er is ruimte voor het delen van ervaringen. Ook worden diverse tips gegeven over autismevriendelijkheid.

Laat je misleiden door je zintuigen, ontdek wat kan en niet kan, voel nu zelf wat je misschien al ooit gelezen hebt. Via negen opdrachten brengt dit ABC-Circuit je in de gevoelswereld van autisme.

RIS & Autisme door Irma van den Berg in Nieuwegein

Let op: deze intervisie staat alleen open voor instructeurs die deze erkenning (nog) niet hebben.
Het accent in deze intervisie ligt op module 1 van de Rijopleiding in stappen en het leren werken met zogenoemde ‘toets oefeningen’. Bij de RIS worden die als middel gebruikt om een ander (hoger) doel te bereiken. Vertaald naar de rijles betekent dit  een nóg groter belang voor herhaling en om te komen tot een geautomatiseerde voertuigbeheersing. Het geven van meer controle aan de leerling blijkt in relatie tot overprikkeling een rol te spelen. Er is voorspelbaarheid vereist, een begin en een eind en meer controle voor de leerling over bijvoorbeeld het gebied en het aanvangsmoment. Irma legt tevens de link naar  Autisme & het voorspellende brein in deze intervisie.

Rijgeschikt of rijongeschikt door Irma van den Berg in Nieuwegein

Risicoanalyse:           Geschikt ˜    Ongeschikt ˜

Stel jij vindt een leerling na meerdere rijlessen niet rijgeschikt. 

• Bijvoorbeeld vanwege onoverkomelijke problemen bij het binnenhalen en/of verwerken van informatie (met of zonder een diagnose). 
• Of vanwege een (langdurige) ‘foute attitude’ met middelenmisbruik of door (passieve) agressie (soms bij ADHD en/of ASS)
• Of om een andere reden. 

Wat doe je? Wat vind je ethisch verantwoord? Welke afweging maak je? Hoe lang ga je met de rijlessen door? Welke informatie heb je nodig om als rijopleider een goede risicoanalyse te kunnen maken? Hoe valt dat te realiseren? Wat of wie zou(den) daar een rol in kunnen spelen?

Rijinstructeur als poortwachter

Sinds de rijtest grotendeels is afgeschaft is de rijinstructeur de verantwoordelijke poortwachter geworden in de afweging geschikt-ongeschikt. 

In geval van rijongeschiktheid door bijvoorbeeld autisme, kan dat tot veel verdrietige situaties leiden als leerlingen na honderden lessen nog niet rijvaardig zijn of zelfs al meerdere keren zijn gezakt. Sommige leerlingen hebben misschien geen diagnose, maar als rijinstructeur ‘voel’ je dat er ‘iets’ met deze leerling is.  

Kortom: er is geen rijtest meer om nog op terug te kunnen vallen. 

Houding of middelenmisbruik

De laatste jaren is er een toename van cocaïnegebruik onder studenten. Ook gebruiken  leerlingen regelmatig andere geestverruimende middelen. De avond voor de rijles blowen ze stevig door of gebruiken ze iets anders waardoor aanwijzingen en opdrachten nauwelijks nog binnenkomen en impulsiviteit en onoplettendheid tot gevaarlijke situaties kunnen leiden. 

Voor rijinstructeurs ‘topsport’ maar ook riskant. De instructeur kan iets vermoeden maar niets bewijzen, tenzij hij met speekseltesters aan de gang gaat. 

Wanneer onze leerlingen geen openheid van zaken geven, weten wij als opleiders niets. Omdat wij ook niet naar de gezondheidssituatie mogen vragen, vallen bijvoorbeeld aandoeningen waarbij rijvaardigheidsbeïnvloedende medicatie wordt gebruikt, ook geheel buiten ons gezichtsveld. Als juridisch bestuurder lopen wij echter wél alle risico’s.

Uiteraard tekenen leerlingen er voor dat zij geen rijles volgen onder invloed van een stof die de rijvaardigheid kan beïnvloeden. Maar bij een ongeval en een eventuele rechtsgang trekt de rijschool misschien toch aan het kortste eind. 

Doel van deze intervisie: met de deelnemers een vertaalslag maken naar concrete toepassingen in de rijlespraktijk.

Een casus uit jouw eigen ervaring bij één van deze onderwerpen of bij allebei zou een geweldig aanknopingspunt kunnen zijn.  

Observerend leren (peer-learning / peer-feedback) door Irma van den Berg in Nieuwegein

Observerend leren kan in zijn algemeenheid goed worden ingezet bij een cognitief complexe vaardigheid zoals autorijden.

Het observeren van een medeleerling die een (nieuwe) taak uitvoert (in een nieuw gebied), is cognitief minder veeleisend dan de taak zelf te moeten uitvoeren. Het werkgeheugen wordt minder belast, waardoor er meer geheugenruimte overblijft om te leren. 

Ideaal voor leerlingen met een ASS, al vereist het wel een strikt en voorspelbaar schema met afspraken.

Referentiekaders opbouwen

Door het observeren en evalueren van het rijgedrag van een andere leerling, kan de eigen opgeslagen informatie worden vergeleken met de inkomende informatie. Zo kunnen nieuwe referentiekaders (structuur in het geheugen voor het vergelijken van inkomende informatie met de opgeslagen informatie) worden opgebouwd. Iemand met een ASS mist soms duidelijke referentiekaders.

Peer-learning en feedback geven is dus een effectieve manier om van elkaar te leren en elkaar te ondersteunen. De terugkoppeling van medeleerlingen leert de leerlingen te reflecteren op wat ze al kennen en wat ze nog moeten bijspijkeren. Dit kan het inzicht in het autorijden vergroten en de leerlingen meer zelfvertrouwen geven. Het bevordert ook het samenhang denken (inzicht in oorzaak – gevolg).

Functie Peer feedback 

• De observerende leerlingen leren positief kritisch commentaar te geven op de uitvoering van de taak door de leerling achter het stuur; 
• De leerling achter het stuur leert van de positieve feedback van zijn medeleerlingen die in hetzelfde schuitje zitten;
• Elke leerling krijgt inzicht en extra kansen om de eigen rijtaken te verbeteren (formatieve toetsing met stapverhoging RIS)

Ontwikkelingsniveau

Er is aangetoond dat kijken naar de docent/rijinstructeur die de taak voordoet effectief is, maar dat kijken naar een medeleerling nog effectiever is. Met name zwakkere leerlingen voelen zich zelfverzekerder als zij iemand observeren met hetzelfde ontwikkelingsniveau. 

Leerlingen leren dus meer van iemand die (ook) moeite heeft met de taak en die de moeilijkheden overwint, dan van iemand die de taak al probleemloos uitvoert (de rijinstructeur met zijn demo, al blijft dat op andere gebieden natuurlijk wel noodzakelijk). 

Doel van de intervisie: Gereedschap aangereikt krijgen om met drie ASS-leerlingen die elkaar roulerend beoordelen een dag te gaan rijden. Bij voorkeur in een andere stad (beloningsdeel). 

Verkeersbeleving door Erna Dogger

Theorielessen en de rijlessen zijn voor mensen met autisme vaak twee verschillende onderdelen op de weg naar het halen van het rijbewijs. Zeker als de wereld voor jou als verkeersdeelnemer zwart/wit is kan dit tot lastige situaties tijdens de les leiden. Mensen met autisme hebben vaker meer rijlessen nodig om hun rijbewijs te halen. Het automatiseren van de handelingen en bijzondere verrichtingen kost vaak meer tijd. Verkeersregels en situaties leiden soms tot discussies in de les.  Er is ook een grote groep die voortijdig afhaakt omdat het teveel stress geeft. Het wisselen van aandacht, omgang en communicatie met andere weggebruikers (voorrang krijgen/voorrang nemen/anticiperend rijden etc.) en meerdere activiteiten tegelijk uitvoeren tijdens het besturen van een auto zijn grote uitdagingen.  In mijn dagelijks werk als autismecoach zijn dit terugkerende onderwerpen van gesprek met jongeren die ik begeleid. Gaat het mij lukken om mijn rijbewijs te halen, waarom houd men zich niet aan de verkeersregels, ik denk dat ik het snap maar dat blijkt dan in die nieuwe situatie toch net weer anders te zijn? Dit is de dagelijkse praktijk waar ik jullie in mee wil nemen en van jullie horen wat jullie ervaringen zijn met het lesgeven aan mensen met autisme. Het doel is dat jullie na deze sessie meer inzicht hebben in wat deelnemen aan het verkeer betekent voor mensen met autisme en hoe jullie eraan bij kunnen dragen dat de rijlessen een succes worden en het rijbewijs gehaald gaat worden.

Prikkelverwerking door Erna Dogger

Wanneer je deelneemt aan het verkeer te voet, fiets, auto of welk ander vervoersmiddel dan ook wordt je als weggebruiker met autisme blootgesteld aan allerhande prikkels. Wat doen die prikkels met mensen met autisme tijdens hun deelname aan het verkeer. Denk hierbij aan laagstaande zon, sirenes, verkeersregelaars, file, wegwerkzaamheden, onvoorspelbaarheid van andere weggebruikers. Maar ook factoren in de auto zelf zoals het geluid van een autoradio, de werking van het navigatiesysteem, de medepassagiers, de weeromstandigheden kunnen van grote invloed zijn op hoe mensen met autisme het autorijden ervaren. Ik ga jullie uitleggen hoe de prikkelverwerking bij mensen met autisme gaat, hoe je daar als instructeur op in kunt spelen en welke vaak simpele aanpassingen je kunt doen tijdens je lessen om het autorijden zo aangenaam mogelijk te laten verlopen.
NB: Bij deze sessie is het noodzakelijk om een A4 formaat blad klaar te hebben liggen om daarmee een opdracht uit te kunnen voeren.